Konie są zwierzętami doskonale funkcjonującymi w grupie, a szybko ustalona hierarchia zwykle pozwala na zapewnienie w stadzie spokoju. Agresja pomiędzy jego członkami jest jednak zjawiskiem naturalnym, problem pojawia się wtedy, gdy zachowania agresywne przybierają na sile i trwają zbyt długo.

 

 

Reakcje agresywne względem przedstawicieli własnego gatunku, można u koni podzielić na normalne reakcje agresywne i zachowania agresywne odbiegające od normy. Pierwsze wynikają z błędów w chowie. Przyczyny drugich mogą mieć natomiast charakter nabyty i postać deprywacji socjalnej lub też, co zdarza się rzadziej, mogą posiadać charakter wrodzony.

 

Błędy w chowie powodujące u koni normalne reakcje agresywne

Niedostateczna powierzchnia – zbyt mała przestrzeń znacznie obniża wśród koni próg tolerancji na różne zachowania. Wynika to przede wszystkim z fizycznych utrudnień w zachowaniu pomiędzy końmi dystansu indywidualnego, czyli takiej przestrzeni wokół konia, której przekroczenie przez innego osobnika może być poczytane jako atak lub próbę dominacji i skłonić do gwałtownej reakcji.

 

Niemożność wycofania się koni niższych rangą – w grupie o ustalonej hierarchii, konie przestrzegają zasad pierwszeństwa pomiędzy sobą. „Zejście z drogi” jest najskuteczniejszym sposobem załagodzenia wśród koni sytuacji mogącej grozić konfliktem. W warunkach zbliżonych do naturalnych, a więc na dużych i otwartych przestrzeniach, metoda ta sprawdza się doskonale i zapewnia komfort zarówno zwierzęciu dominującemu, jak i uległemu. Problem jednak pojawia się wtedy, kiedy albo z powodu niedostatku przestrzeni, albo niewłaściwego jej urządzenia, na przykład poprzez zbyt wąskie korytarze czy ciasne zaułki, nie jest możliwe bezkonfliktowe wycofanie się zwierzęcia niższego rangą.

 

Niedopasowany skład grupy – choć konie z reguły, o ile są ku temu zapewnione dobre warunki, skutecznie i szybko ustalają relatywnie trwałą hierarchię, czasem zdarza się, że już sam skład grupy będzie generował problemy. Niekiedy w danym stadzie jeden koń będzie zachowywał się wyjątkowo agresywnie, a po przeniesieniu do innego, nie będzie już przejawiał tego typu zachowań. Narastaniu konfliktów sprzyja między innymi nieparzysta liczna koni. Zwierzęta te bowiem wykazują tendencję do łączenia się w pary przyjacielskie i gdy zostanie jeden samotny koń, może on, wskutek odczuwanego dyskomfortu psychicznego, stać się zarzewiem konfliktów. Konie w nawiązywaniu relacji koleżeńskich preferują zwykle osobniki o podobnej maści. Dlatego też mogą zdarzać się sytuacje, gdy na przykład w jednomaścistym stadzie srokacz lub siwek, będzie odrzucany. Dlatego też najlepiej stosować zasadę dwójek również w aspekcie maści, nie pozostawiając odstającego maścią od reszty koni bez podobnego jemu towarzysza.

 

Utrudniony dostęp do źródła pokarmu i/lub wody to jedna z głównych przyczyn wzmożonej agresji wewnątrzgatunkowej w stadzie koni

 

Nieprawidłowe wprowadzanie koni do stada – ustalona w stadzie hierarchia ma zwykle trwały charakter, dlatego wprowadzanie nowego osobnika w niewłaściwy sposób może spowodować jej zachwianie i pojawienie się nadmiernie agresywnych zachowań. Dlatego operacje tego typu muszą być przeprowadzane rozważnie, z zastosowaniem się do zasad bezpiecznego wprowadzania nowego konia do stada.

 

Niedostatek dostępu do paszy i wody – każde zbytnie zagęszczenie koni na małej powierzchni będzie znacznie zwiększało ryzyko konfliktów, gdyż niemożliwe będzie utrzymanie dystansu indywidualnego. Dostęp do strategicznych punktów, jest realizowany w grupie koni w oparciu o zasady hierarchii. Jako pierwsze korzystają z danego źródła pokarmu i wody zwierzęta stojące na wyższym szczeblu drabiny społecznej, mogą więc odganiać konie będące niżej w stadzie. Głód i pragnienie stanowią tak silną motywację, że niższy rangą koń, może próbować do niego podejść, wywołując reakcję agresywną ze strony konia dominującego. Widząc pokarm (na przykład bal siana) i nie mogąc do niego dojść, będzie również odczuwał frustrację, którą może próbować wyładowywać na koniach w swoim najbliższym otoczeniu, na przykład gryząc je lub kopiąc. Zapewnienie stałego dostępu do paszy i wody wszystkich koni, niezależnie od siebie, jest głównym czynnikiem zapewniającym spokój w grupie. Racjonowanie paszy i zbyt mała ilość stanowisk umożliwiających pobranie pokarmu i wody, będą zawsze wiązały się z ryzykiem wzrostu poziomu agresji w grupie.

Złe urządzenie miejsc osłoniętych od niekorzystnych wpływów środowiska zewnętrznego – zbyt mała powierzchnia lub nieprawidłowa konstrukcja obiektów, w których koń szuka ucieczki przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi i/lub owadami, mogą prowadzić do nasilenia agresji w grupie. Szczególnie niebezpieczne jest takie konstruowanie zabudowanych z czterech stron budynków, w których nie ma dostatecznie dużych wrót lub dwóch niezależnych od siebie wejść/wyjść. W takim wypadku bowiem może być znacznie utrudnione swobodne przemieszczanie się koni. Źle zaprojektowane budynki będą utrudniały zachowanie dystansu indywidualnego między końmi, a także sprawne wycofywanie się koni niższych rangą w konfrontacji z osobnikami dominującymi.

 

Utrudniony dostęp do źródła pokarmu i/lub wody to jedna z głównych przyczyn wzmożonej agresji wewnątrzgatunkowej w stadzie koni

 

Tło anormalnych reakcji wzmożonej agresji wewnątrzgatunkowej

Deprywacja socjalna – konie, choć są zwierzętami stadnymi, muszą nauczyć się kompetencji społecznych, żyjąc w stadzie. Jeśli są pozbawione towarzystwa innych koni, szczególnie w okresie dorastania, może się u nich rozwinąć lęk przed innymi przedstawicielami własnego gatunku, generujący nadmierną agresję. Dla takiego zwierzęcia obecność innych koni nie jest czymś do czego przywykł i uznał za w pełni naturalną i niezagrażającą. Co więcej, koń który nie miał dostatecznego kontaktu ze stadem w okresie dorastania, może nie być w stanie wysyłać czytelnych sygnałów komunikacyjnych, a także odczytywać takich sygnałów od innych koni, co znacznie utrudni mu, a nawet uniemożliwi sprawne i bezpieczne funkcjonowanie w grupie. Z deprywacją socjalną możemy się również spotkać u koni wychowanych w stadzie, ale następnie chowanych przez długi czas w systemie boksowym bez wypuszczania na wybieg z innymi końmi.

 

Agresywność na tle wodzonym - zjawisko to pojawia się u koni rzadko, niemniej jednak należy brać je pod uwagę w ocenie zachowania konia i prognozowania jego dalszego bezpośredniego kontaktu ze stadem, które czasem może nie być wcale możliwe. Ekspresja wrodzonej agresywności pojawia się szczególnie wyraźnie, gdy koń jest utrzymywany w niewłaściwych warunkach i niewłaściwie się z nim postępuje. Osobniki obdarzone tą cechą nie powinny być rozmnażane, istnieje bowiem ryzyko przekazania jej na następne pokolenia.

 

 

Pamiętać należy, że zasadniczy wpływ na poziom agresji w grupie mają okoliczności z jakimi styka się koń. Pojawiająca się wzmożona agresja wewnątrzgatunkowa będzie ulegała wzmocnieniu w wyniku procesów uczenia się. Każdy przypadek wymaga dokładnej obserwacji i wnikliwej analizy, w celu odnalezienia przyczyn zachowań tego rodzaju, co umożliwi poszukiwanie skutecznych dróg do rozwiązania problemu.