Rodzaj pobieranej przez współczesnego konia paszy sprzyja dostawaniu się do jego jelit piasku i gleby, co może mieć bardzo poważne konsekwencje zdrowotne, kończąc się niekiedy nawet śmiercią zwierzęcia. Bardzo ważną rolę odgrywa więc profilaktyka i umiejętne rozpoznanie objawów ewentualnego zapiaszczenia jelit.

 


Przyczyny

W grupie szczególnego ryzyka znajdują się konie wypasane na pastwiskach porośniętych krótką, słabej jakości trawą oraz na terenach piaszczystych. Często trawa zostaje wyrwana przez zwierzę wraz z korzeniami i glebą. Podawanie siana bezpośrednio na piaszczyste podłoże lub słabej jakości trawę może również sprawiać, że wraz z jego warstwami leżącymi bezpośrednio na ziemi, koń będzie przyjmował glebę. Samo siano może być źródłem większych ilości gleby, gdy jest zbierane z łąk usianych kretowinami i łąk leżących na terenach podmokłych. Ścinanie trawy bardzo nisko nad ziemią sprzyja dostawaniu się do siana zanieczyszczeń z podłoża. Większe ilości gleby mogą być również obecne w zbożu.

 

 

Objawy

W wielu przypadkach koń nie prezentuje niepokojących objawów aż do momentu, gdy ilość piasku przekroczy wartość krytyczną, lub gdy jego złogi osadzą się w niefortunnym z punktu widzenia pasażu treści jelitowej, miejscu.

 

W przebiegu przewlekłego zapiaszczenia jelit nagromadzony piasek lub gleba upośledzają funkcjonowanie przewodu pokarmowego, nie dochodzi jednak jeszcze do zatkania jego światła. Pojawiają się nawracające morzyska (kolki) i niekiedy biegunki. Koń może tracić na wadze i mieć trudności z jej przybraniem, jest apatyczny, a jego wydolność fizyczna ulega spadkowi. Tętno przy epizodach morzyskowych ulega podwyższeniu.

 

Przebieg ostry pojawia się wtedy, gdy zalegająca gleba zablokuje światło jelit, prowadząc do rozwoju bardzo poważnego, zagrażającego życiu morzyska. Może się ono pojawić jako zaostrzenie już występujących łagodnych objawów, a także wystąpić nagle bez żadnych wcześniej występujących sygnałów. Koń prezentuje właściwe dla kolki objawy: nadmierne pocenie się, pobudzenie lub apatię, nerwowe oglądanie się na boki, uderzanie kopytami po swoich bokach, gwałtowne kładzenie się, tarzanie i wstawanie, podwyższone tętno.

 

 Pasienie się konia na krótkiej trawie zwiększa ryzyko zapiaszczenia jelit.

 

 

Skutki zapiaszczenia jelit

W stanach przewlekłych istnieje zawsze ryzyko zaostrzenia schorzenia doprowadzające do całkowitego zatkania światła jelita. Z czasem rozwija się ogólna destabilizacja funkcjonowania układu pokarmowego konia i spadek kondycji organizmu. Zatkanie jelit prowadzić może do przemieszczenia okrężnicy, degeneracji i martwicy części jelita i rozwoju zapalenia otrzewnej i zakażenia ogólnego, stanowiących bardzo poważne zagrożenie życia. W przebiegu morzyska rozwijają się zaburzenia stanu ogólnego, zwłaszcza niewydolność krążeniowo-oddechowa mogąca doprowadzić do śmierci zwierzęcia.

 

 

Rozpoznawanie zapiaszczenia jelit

Przy morzysku lekarz weterynarii przeprowadza badanie rektalne. które ujawnić może zatkanie jelita, a czasami też obecność piasku. Podczas osłuchiwania jamy brzusznej często stwierdza się osłabienie ruchów perystaltycznych jelit. Pomocniczo wykonuje się badanie ultrasonograficzne (USG) okrężnicy, a u małych koni również zdjęcie rentgenowskie jamy brzusznej. Analiza krwi dostarcza informacji na temat ogólnego stanu zdrowia zwierzęcia i rozwoju stanu zapalnego.

Właściciel może samodzielnie przeprowadzić proste badanie w kierunku obecności piasku/gleby w układzie pokarmowym konia.

 

Metoda 1.

Materiały: worek foliowy lub rękawica rektalna (pozyskana od lekarza weterynarii), woda, kilka gałek (kulek) końskiego kału.

Wykonanie:

  1. Kał przełożyć do worka lub rękawicy, wlać do środka wodę.
  2. Porusza
  3. workiem lub rękawicą w taki sposób, aby odchody równomiernie rozprowadziły się w wodzie.
  4. Zostawi
  5. worek lub rękawicę nieruchomo na minimum osiem godzin.
  6. Po upływie zalecanego czasu obserwować dno worka lub rękawicy - osadzający się na nim piach świadczy o obecności piachu w jelitach konia. W przypadku rękawicy, piach będzie się osadzał w jej palcach.

 

Metoda 2.

Materiały: pojemnik o pojemności minimum 3 litrów lub większy, woda, kał.

Wykonanie:

  1. Do pojemnika wlać mniej więcej do połowy wodę i zaznaczyć linię poziomu wody na jego wewnętrznej ścianie.
  2. Doda
  3. pięć lub sześć gałek końskiego kału i ponownie zaznaczyć, tym razem podwyższony, poziom wody.
  4. Dobrze wymieszać kał z wodą.
  5. Odczekać około ośmiu godzin, a następnie ostrożnie zebrać pływające po wierzchu elementy kału.
  6. Zwrócić uwagę na ilość osadu (czyli piasku/gleby) na dnie wiadra. Wynik obserwacji zanotować.
  7. Test powtarzać co drugi dzień przez dwa tygodnie. Zaznaczone przy pierwszym teście poziomy wody na wewnętrznej ścianie pojemnika, pozwolą na uzyskanie miarodajnych i możliwych do porównania wyników w kolejnych próbach - należy najpierw nalać czystej wody do pierwszej linii, a potem dodawać kał do momentu aż poziom wody podniesie się do drugiej linii. Ilość piachu obserwowanego na dnie w każdej z prób, należy notować, a uzyskane wyniki przedstawić lekarzowi weterynarii do oceny i zaplanowania ewentualnego postępowania leczniczego.

 

W żadnym przypadku piach nie powinien być obecny w ilości umożliwiającej jego stwierdzenie w kale konia. Jeśli próby wyjdą dodatnio, zwierzę powinno zostać odpiaszczone. Negatywny wynik testu nie wyklucza obecności piachu w przewodzie pokarmowym! Może on po prostu nie przechodzić do dalszych części jelit.

 

 

Leczenie

W przypadku podejrzenia zapiaszczenia jelit konia konieczne jest wezwanie lekarza weterynarii. Przy objawach morzyska opiekun powinien do czasu jego przyjazdu udzielić koniowi pierwszej pomocy właściwej dla kolki. Lekarz podaje dożylnie duże ilości płynów oraz leki rozkurczające. Przez sondę nosowo-żołądkową wprowadza do żołądka środki poślizgowe (chyba, że pojawił się zator całkowicie zamykający światło jelita). Podaje się je zwykle jeszcze przez tydzień. W przypadku ryzyka rozwoju zakażenia stosuje się antybiotyki. W poważnych stanach, konieczny jest zabieg chirurgiczny.

 

W celu zminimalizowania obecności gleby i innych zanieczyszczeń obecnych w owsie, ziarno należy przesiewać, moczyć i płukać przed podaniem.

 

 

Zapobieganie zapiaszczeniu jelit u koni

  1. Nie wypasać koni na łąkach pokrytych krótką i słabej jakości trawą. Jeśli zwierzęta przebywają na takim pastwisku, zapewnić im dostęp do siana.
  2. Nie podawać koniom siana bezpośrednio na glebę lub krótką trawę.
  3. Przed skoszeniem trawy na siano usunąć z łąki kretowiny.
  4. Trawy na siano nie należy kosić tuż nad ziemią.
  5. Sprawdzać jakość siana przed podaniem. Nie podawać koniom zakurzonego siana, siana z grudami ziemi i złożonego z roślin wyrwanych z gruntu podczas koszenia wraz z korzeniami.
  6. Roztrzepywać siano przed podaniem koniom.
  7. Nie użytkować na siano łąk podmokłych.
  8. Siać, moczyć i płukać ziarna zbóż przed podaniem koniom.
  9. Regularnie badać kał konia na obecność piasku.
  10. Stosować regularne, profilaktyczne odpiaszczanie koni

 

 


Odpiaszczanie koni

Kurację odpiaszczającą przeprowadza się z wykorzystaniem gotowych preparatów lub własnoręcznie przygotowanych mieszanek zawierających nasienie babki płesznik (Plantago psyllium), siemię lniane i otręby pszenne. Babka płesznik wydziela duże ilości śluzu, zmieniającego się w żel wyłapujący ze światła jelit ziarenka piasku oraz inne zanieczyszczenia jak np. niewielkie kamyki, pobudza perystaltykę i ułatwia przesuwanie treści pokarmowej, śluz zmiękcza kał, ułatwiając wypróżnienie. Siemię lniane ułatwia pasaż treści pokarmowej przez jelita i powleka ochronnym śluzem błonę śluzową jelita. Otręby pszenne korzystnie wpływają na funkcjonowanie jelit i wspomagają przesuwanie się treści pokarmowej. Mieszankę przed podaniem koniowi łączy się z wodą. Początkowo podaje się niższe dawki w celu przyzwyczajenia układu pokarmowego konia, później stosuje się normalne dawki, zwykle przez pięć kolejnych dni. Konie należy odpiaszczać raz na kwartał. Zapobiegawczo można również podawać raz w miesiącu niższe dawki mieszanki.

 


Unikanie zagrożenia i prowadzenie regularnej profilaktyki pozwalają w większości przypadków skutecznie chronić konie przez zapiaszczeniem jelit. Warto więc zwrócić uwagę na ten aspekt zdrowia zwierzęcia i nie bagatelizować ryzyka.

 


Piśmiennictwo

How to test for sand in your horse – sort of Pro Equine Grooms: https://www.proequinegrooms.com/tips/health-and-well-being/how-to-test-for-sand-in-your-horse Dostęp: 15.11.2021
Marlett et al.: An unfermented gel component of psyllium seed husk promotes laxation as a lubricant in humans. Am J Clin Nutr, 2000. 
Blumenthal M, Goldberg A, Brinckmann J: Herbal medicine: expanded commission E monographs. Integrative Medicine Communications, 2000.