Umiejętność zbadania podstawowych parametrów życiowych konia pomaga ocenić jego stan zdrowia. Jest jednym z elementów udzielania zwierzęciu przez właściciela pierwszej pomocy jako część wstępnej diagnostyki. Daje również możliwość lepszego bieżącego monitorowania postępów w leczeniu zarówno schorzeń ostrych jak i przewlekłych. Przedstawiamy 3 parametry życiowe wybrane spośród tych najważniejszych. Wszystkie opisane badania wykonujemy u konia w spoczynku.

 


Tętno

Badanie tętna u konia wykonuje się najczęściej na tętnicy szczękowej zewnętrznej, biegnącej w okolicy tzw. rynienki naczyniowej, pod żuchwą konia. Rynienka naczyniowa to zagłębienie pomiędzy ganaszami a podstawą żuchwy. Przy odrobinie wprawy badanie to jest proste i szybkie.

Technika wykonania pomiaru

  1. Stań z boku konia, na wysokości jego głowy.
  2. Jeśli stoisz z lewej strony konia, uciśnij luźno ułożonymi palcami prawej dłoni okolicę rynienki naczyniowej, tak aby tkanki przycisnąć nieco do kości żuchwy.
  3. Poszukuj palcami łatwo przesuwalnego, podłużnego tworu, znajdzie się on pod palcami od spodniej strony kości żuchwy, po jej stronie wewnętrznej (od strony gardła).
  4. Gdy znajdziesz pod palcami wspomniany twór, połóż na nim, wzdłuż niego, opuszki palców wskazującego i środkowego (nigdy kciuka, bo ma tak silne własne tętno, że możesz go pomylić z tętnem konia) i przyciśnij do kości z umiarkowaną siłą. Kciuk oprzyj na mięśniu żwacza (pomoże ustabilizować badającą rękę). Powinno dać się wyczuć pulsowanie tętnicy. Fale tętna u konia są dużo rzadsze niż u człowieka (24-40 uderzeń na minutę), daj więc sobie trochę czasu na ich wyczucie. Jeśli jednak wcale nie poczujesz fal tętna, zmień nacisk na tętnicę – uciśnij trochę mocniej lub trochę słabiej. Próbuj z różną siłą, ale każdej próbie daj kilka sekund na pojawienie się fali tętna.
  5. Ocena częstości tętna: gdy fale tętna będą już bez problemu wyczuwane, należy policzyć ile takich fal/uderzeń pojawi się w ciągu minuty. Przy badaniu tętna w celu określenia stanu zdrowia zwierzęcia nie wolno tego czasu skracać np. do 15 sekund i mnożyć razy 4, by uzyskać przybliżony wynik w ciągu 60 sekund. Mierzyć trzeba co najmniej przez minutę, wynik musi być dokładny, wiele może się wydarzyć z tętnem w trakcie dokonywania pomiaru, poza tym oceniamy nie tylko jego ilość, ale także jakość.
  6. Ocena jakości tętna: dokonuje się oceny napięcia ściany tętnicy i siły z jaką kurczy się i rozkurcza uciskana tętnica podczas ucisku palcami.

 

Pomiar liczby oddechów u konia.

 

Co mówią wyniki
 

Prawidłowe wartości u koni dorosłych: 28-40 ud./min., tętno dobrze wyczuwalne, miarowe.

Częstości tętna

Przyspieszenie tętna (tachykardia), m. in.: silny ból, gorączka, stany zapalne, zaburzenia układu krążenia, wstrząs, niektóre schorzenia układu nerwowego, częściej u zwierząt wyniszczonych i starszych. UWAGA! Podwyższenie tętna jest jednym z głównych objawów większości kolek u koni i stanowi bardzo ważne kryterium oceny stanu konia w przebiegu morzyska (kolki pochodzącej z narządów układu pokarmowego)!

 

Zwolnienie tętna (bradykardia), m. in: znaczny wzrost ciśnienia krwi, wzrost ciśnienia śródczaszkowego, zaburzenia układu nerwowego, rzadko również w niektórych zaburzeniach trawiennych (zwykle przy morzyskach występuje przyspieszenie tętna).

 

Miarowość (rytm) tętna - czas jaki upływa pomiędzy poszczególnymi falami tętna. Fizjologicznie powinien być on jednakowy.

 

Jakość tętna – informuje o ciśnieniu krwi. UWAGA! W przebiegu wstrząsu tętno najpierw mocno przyspiesza, a później staje się słabo wyczuwalne, towarzyszą temu zimne poty i obniżenie temperatury uszu i kończyn i temperatury wewnętrznej ciała.

 

Pomiar tętna u konia.

 


Oddechy

Szczególnie istotny parametr przy określaniu stanu zdrowia zwierząt cierpiących na choroby układu oddechowego.

 

Technika wykonania pomiaru

Pierwszy sposób: przyłóż grzbiet dłoni blisko jednego z nozdrzy konia i licz ilość wydechów w ciągu minuty.

Drugi sposób: obserwuj unoszenie się boków konia podczas wdechu i licz ilość wdechów w ciągu minuty.

 

Prawidłowe wartości u zdrowego, dorosłego konia: 8-16 oddechów na minutę.

 

Wzrost liczby oddechów na minutę, m. in.: duszność (szybsze i bardziej nasilone ruchy bokami ciała, tzw. „robienie bokami”), gorączka, ból, zaburzenia ze strony układu oddechowego, także w stanach wycieńczenia organizmu i anemii.

 


Temperatura ciała

Bardzo ważny parametr stanu zdrowia konia, szczególnie u źrebiąt. U koni do pomiaru temperatury ciała używa się zwykłych termometrów elektronicznych z miększą końcówką, przeznaczonych dla ludzi, dostępnych w każdej aptece.

 

Przykładowy termometr elektroniczny z miękką końcówką, właściwy do mierzenia temperatury wewnętrznej ciała konia.

 

 

Technika wykonania pomiaru

  1. Za pierwszym razem stań blisko głowy konia i pokaż mu termometr, a następnie włącz go tak, by wydał on dźwięk właściwy dla zakończenia pomiaru – w ten sposób oswoisz zwierzę z tym dźwiękiem. Znakomita większość koni traktuje ten odgłos z obojętnością.
  2. Stań z boku konia, zachowaj szczególną ostrożność, z uwagi na zwiększone ryzyko kopnięcia. Włącz termometr.
  3. Dotykając konia przez cały czas po grzbiecie i bokach, przesuwaj się w kierunku jego ogona.
  4. Gdy znajdziesz się na wysokości guza biodrowego konia, trzymając włączony termometr w prawej dłoni (gdy stoisz z lewej strony zwierzęcia), przywrzyj do zadu konia swoim lewym bokiem, pachą i łokciem, lewą dłonią uchwyć rzep ogonowy i przemieść go nieco do góry i w bok, tak aby odsłonić odbyt.
  5. Prawą dłonią wsuń łagodnym ruchem w kierunku poziomym ruchem obrotowym termometr przez odbyt do prostnicy. Koń może początkowo zaciskać odbyt, nie jest to jednak przeszkoda do wprowadzenia termometru do środka, ruchy muszą być jednak delikatne i nigdy siłowe, aby nie uszkodzić tkanek. Po chwili napięcie odbytu powinno się zmniejszyć. Termometr należy wsunąć na głębokość kilku centymetrów do prostnicy (w zależności od jego konstrukcji). Gdy zostanie on umiejscowiony we właściwym miejscu, można puścić lewą dłonią rzep ogonowy, by ogon mógł zwisać swobodnie.
  6. Przez czas całego pomiaru należy stać z boku konia, w bezpośrednim kontakcie swojego ciała z jego ciałem, trzymając lewą rękę na zadzie konia i stabilizując prawą dłonią termometr w odbycie.
  7. Po sygnale zakończenia pomiaru, lewą dłonią należy ponownie unieść nieco rzep ogonowy i prawą dłonią wyjąć termometr z odbytu i odczytać wynik.
  8. Po dokonaniu każdego pomiaru termometr trzeba umyć z resztek kału i zdezynfekować środkiem na bazie alkoholu.

 

Co mówią wyniki

Wartości prawidłowe: 37,5-38,0 st. C (u młodych zwierząt temperatura jest wyższa o 0,5-1,0 st. C)

 

Wzrost temperatury, m. in.: choroby zakaźne i stany zapalne, różnego rodzaju zakażenia, np. sepsa, powikłane morzyska z rozwijającym się stanem zapalnym jelit, zatrzymanie łożyska po porodzie, grypa koni, choroby grypopodobne, po podaniu szczepionek i preparatów podnoszących odporność, zalegający w macicy wysięk, udar cieplny, udar słoneczny.

 

Spadek temperatury, m. in: wychłodzenie organizmu, głodówka, utrata dużej ilości krwi, zapaść, ciężkie stany zapalne jelit, ostre zapalenie otrzewnej, bardzo ciężkie zatrucia i zakażenia, początkowa faza infekcji wirusowych (później rozwija się gorączka).

 


To tylko niektóre z najważniejszych parametrów życiowych, jakie warto zbadać u konia. Wśród pozostałych znajdują się m. in. kolor i wilgotność dostępnych błon śluzowych, czas wypełniania naczyń włosowatych i ocena stopnia odwodnienia organizmu. W razie zaobserwowania odstępstw od normy, nie zwlekajmy nigdy z wezwaniem lekarza weterynarii. Przedstawmy mu wyniki naszych badań, dlatego pamiętajmy o ich bieżącym zapisywaniu.